از خاتمی تا پزشکیان، آب در حصار سیاستهای پر هزینه
به گزارش کارت خوب، یک استاد دانشگاه با عنایت به خشکسالی و بحران آب در ایران اظهار داشت: «در تعدادی از جاهای ایران با فرونشست 30 سانتی متر در سال مواجه هستیم، این درحالی ست که حد استاندارد 5 میلی متر است، یعنی گفته می شود اگر فرونشست خاک از 5 الی 10 میلی متر درسال بیشتر شد باید توجه کرد و کاری انجام داد، بدین سبب ما با فرونشستی حدود 60 برابر حد مجاز مواجه هستیم.»
مظاهر گودرزی: وضعیت آب در ایران دیگر یک هشدار زیست محیطی نیست، بلکه به تهدیدی جدی برای حیات اجتماعی و اقتصادی کشور تبدیل گشته، طوری که نیما شکری از آن به عنوان «مخاطره ملی» یاد می کند. او سال ها در دانشگاه بوستون در ایالت متحده امریکا و همینطور دانشگاه منچستر در انگلستان تدریس کرده و حالا مدیر مرکز ژئو انفورماتیک در دانشگاه صنعتی هامبورگ است، شکری اعتقاد دارد ریشه بحران آب در ایران در «سیاست راهبردی» کلانی است که طی دهه ها اقتصاد، کشاورزی و مدیریت منابع را شکل داده و حالا کشور را در بن بست آبی قرار داده است. او می گوید: «در ایران محیط زیست در اولویت نیست.» برای همین هم مسئله آب در ایران به روشِ مدیریتِ چند مدیر یا رئیس دولت مربوط نمی گردد، بلکه ساخته و پرداخته سیاستهای کلان پرهزینه است.
شکری ضمن اشاره به فرونشست سالانه ۳۰ سانتی متر در ایران آنرا چیزی حدود ۶۰ برابر حد مجاز می داند و اعتقاد دارد برخی صدمه های محیط زیستی در ایران دیگر قابل جبران نیستند.
متن کامل این گفتگو در ادامه آمده است.
وضعیت آب در ایران از مرحله هشدار گذشته و حالا یک مخاطره ملی است
*ما وقتی در رابطه با بحران آب حرف می زنیم دقیقا در رابطه با چه چیزی صحبت می کنیم؟
وقتی می گوییم در ایران بحران آب داریم منظورمان اینست که مصرف ما برای سالیان خیلی زیادی بیش از چیزی بود که طبیعت توانای جبران آنرا دارد، بحران آب یعنی اینکه رئیس دولت کشور بیاید بگوید شاید مجبور شویم تهران را تخلیه نماییم، ازاین رو وضعیت آب در ایران از مرحله هشدار گذشته و حالا یک مخاطره ملی است.
*این مخاطره ملی قابل پیش بینی بود؟
با توجه به تصمیماتی که گرفته شده اگر وضعیت آب مانند امروز نبود جای تعجب داشت.
*منظورتان چه تصمیم هایی است؟
وقتی شما منابع آبی خودتان را بدون دغدغه برای تولید گوجه و خیار هزینه می کنید، یا وقتی برای تولید بادمجان از آب های زیرزمینی برداشت می کنید واضح هست که این اتفاق برای آب می افتد. در بین عوامل مختلف در ارتباط با آب مانند تغییر اقلیم، تبخیر، افزایش دما، بارش، نحوه مصرف آب، حکمرانی آب از اهمیت بالایی برخوردار می باشد.
مسئله ایران در عرصه آب خطای سیاست گذاری راهبردی است
*آن خطای بنیادی در عرصه حکمرانی آب چه بود که شما امروز نام آنرا مخاطره ملی گذاشتید؟
وقتی در رابطه با حمکرانی آب در ایران از عبارت سوءمدیریت استفاده می شود به نظرم بار معنایی چیزی که دارد اتفاق می افتد را پایین می آورد، سوءمدیریت یعنی خطاهای اداری اتفاق افتاده در سیستمی که دارد خوب کار می کند؛ شما تصور کنید در این کشور آقای خاتمی، احمدی نژاد، روحانی، مرحوم رئیسی و پزشکیان رئیس دولت بودند، هرکدام شان هم تفکر متفاوتی دارند و از گروههای متفاوتی هستند، حتی مدیران حوزه آب در ایران افراد متفاوتی هستند، آیا وضعیت فعلی آب در ایران برای اینست که تک تک این افراد سوء مدیریت دارند؟ نمی شود گفت همه این افراد دارای سوء مدیریت هستند، مسئله ایران در عرصه آب خطای سیاست گذاری راهبردی است، ازاین رو اگر نیما شکری را هم در ایران به عنوان مسئول آب انتخاب کنید من هم نمی توانم کاری انجام دهم.
*منظورتان از سیاست راهبردی ایران چیست؟
من تخصص سیاست خارجی ندارم، یک دفعه آقای ظریف گفته بود مردم ایران انتخاب کردند، من نمی دانم آیا مردم ایران انتخاب کردند یا نه، ازاین رو من اینجا فقط اثرات یک سیاست را می گویم، سیاست خارجی ایران پرهزینه است، به این معنا که تمام امکانات کشور باید بسیج شود تا در خدمت این سیاست خارجه پرهزینه باشد، وقتی سیاست خارجی پر هزینه می شود شما نمی توانید شغل باکیفیت تولید کنید، در این سیاست میزان تولید شما به ازای مصرف آب پایین است، شغل ایجاد نمی شود و کشاورز مجبور است برای کشاورزی چاه عمیق حفر کند تا گوجه و خیار بکارد، کشاورز راه دیگری ندارد، مسئله بحران محیط زیست ایران مسئله ی شکست کشاورزها نیست، بلکه مسئله شکست یک سیستم یا راهبرد است که نه توانست به کشاورز تکنولوژی پیشرفته بدهد که به صورت پایدار کشوارزی کند و نه توانست شغل جدید به این کشاورزها بدهد که دیگر کشاورزی نکنند.
این نوع سیاستگذاری دو اثر دارد، یکی اینکه سرمایه گذاری در ایران صورت نمی گیرد، دیگری اینکه شما به تکنولوژی های روز دسترسی ندارید، مثلا ما امروز می توانیم کل خاک اروپا را بررسی نماییم اما در ایران چنین امکانی وجود ندارد.
تغییرات اقلیمی هم شده بهانه
*درکنار این مواردی که گفتید برخی هم باور دارند وضعیت کنونی ایران حاصل کاهش بارندگی باران است، نظرتان چیست؟
یکی از ساده ترین کارهایی که من می توانم انجام بدهم اینست که در رابطه با تأثیر کاهش باران بر مسئله آب در ایران حرف بزنم، تغییرات اقلیمی هم شده بهانه دست هرکسی، اگر برای دریاچه ارومیه گریه نکنیم جای تعجب دارد، اطراف دریاچه ارومیه این همه سد ساخته شده، چه انتظاری داریم؟ مگر مقرر است آب معجزه کند وقتی اجازه نمی دهید آب وارد دریاچه شود؟ ازاین رو تغییر اقلیم موضوع اصلی در رابطه با آب در ایران نیست.
*موضوع اصلی چیست؟
موضوع اصلی اولویت است، شما فرض کنید دو میلیارد دلار پول وجود دارد در دورترین تخیلات ذهنی خودتان هم فرض می کنید این پول خرج محیط زیست ایران شود؟ خیر نمی شود.
*با همه ی این مواردی که شما گفتید آیا می شود وضعیت کنونی را جبران کرد؟
بعضی چیزها هستند که برگشت پذیر نیستند، این یک انتظار اشتباه ست.
*یعنی وضعیت آب در ایران ممکنست که جبران نشود یا حداقل بخشی از آن هیچ گاه جبران نشود، درست است؟
بله، بخشی از آن هیچ گاه جبران نمی گردد. شما فرونشست خاک را در نظر بگیرید، این خاک فشرده شده است، دیگر نمی شود خاکی که فشرده شده را جبران کرد. نمی شود به آب های زیرزمینی دستور داد که پُر شوند، این آب ها هزاران سال زمان برده که تشکیل شوند و وقتی با این مقدار دارند مصرف می شوند جبران پذیر نیستند.
نمی شود با آب که این مقدار ارزش دارد گوجه خیار تولید کرد و بعد ادعا کرد صادرات زیاد شد
*وضعیت آب و مدیریت آن در کشورهای همسایه ایران چه طور است؟
این را باید به خاطر داشته باشیم لزوماً قرار نیست راهکارهایی که مثلا در قطر جواب داده در ایران هم جواب بدهد. بگذارید عربستان را مثال بزنم، شما فکر می کنید عربستان آب های زیرزمینی ندارد؟ معلوم هست که دارد، اما اگر اشتباه نکنم سال ۲۰۱۵ یا ۲۰۱۶ عربستان تولید گندم در این کشور را ممنوع کرد، اگر اشتباه نکرده باشم سال ۲۰۱۸ تولید یونجه را هم ممنوع کرد آن هم در وضعیتی که یونجه از نظر امنیت ملی محصول خیل مهمی است. چرا این کار را کردند؟ برای اینکه گفتند آبی که در این کشور هست فقط برای ما نیست برای نسل های آینده در این کشور است.
نمی شود با آب که این مقدار ارزش دارد گوجه خیار تولید کرد و بعد ادعا کرد صادرات زیاد شده یا شغل ایجاد شده، درحالی که این اصلاً سیاست صحیحی نیست. کشورهایی مانند امارات یا قطر تحت هیچ حالتی قبول نمی کنند با آب گوجه و خیار تولید کنند، این ها تلاش می کنند به ازای هر لیتر آب بیشترین محصول را تولید کنند حالا هر چیزی که بیشترین محصول را بدهد.
همه این ها که ما گفتیم خیلی ها بهتر از ما بلد هستند، اما چرا انجام نمی شود؟ برای اینکه اگر بودجه ای وجود داشته باشد محیط زیست و آب در اولویت نیست، الان که ما داریم حرف می زنیم برای اینست که آینده کشور و خردسالان ۸ ساله کشورمان به خطر افتاده است و این اصلاً صحیح نیست.
*الان وضعیت نرخ فرونشست در ایران چه طور است؟
در تعدادی از جاهای ایران با فرونشست ۳۰ سانتی متر در سال مواجه هستیم، این درحالی ست که حد استاندارد ۵ میلی متر است، یعنی گفته می شود اگر فرونشست خاک از ۵ الی ۱۰ میلی متر درسال بیشتر شد باید توجه کرد و کاری انجام داد، ازاین رو ما با فرونشستی حدود ۶۰ برابر حد مجاز مواجه هستیم.
*در کدام منطقه ایران فرونشست زیاد است؟
فرونشست در اصفهان زیاد است. البته فرونشست تابع برداشت آب، جمعیت و آب وهوا است، اما ما می توانستیم بسیاری از این موارد را کنترل نماییم.
با این راهبرد مجبور هستید آب بفروشید یا خاک کشور را گرفتار فرسایش کنید
*این روزها در رابطه با ایده ابردزدی صحبت می شود آیا چنین چیزی ممکن است؟
من که کل اطلاعات دنیا را ندارم، اما چیزی که در حد اطلاعات من هست از چنین تکنولوژی ای اطلاع ندارم ولی شاید خیلی چیزها پشت پرده اتفاق می افتد و ما نمی دانیم. ازاین رو جوابم باتوجه به اطلاعاتی که دارم نه هست اما شاید ۵۰ سال بعد گزارشی منتشر شود و این تکنولوژی را تایید کند.
*ولی شما معتقدید با وجود همه این بارندگی های کم در ایران می شد وضعیت آب را مدیریت کرد؟
صد در صد می شد شک نکنید، من بازهم می گویم از نظر راهبردی وقتی مقاوت را تعریف می کنید مجبور هستید در همه چیز مستقل باشید، من نمی خواهم بگویم این راهبرد درست هست یا نه، فقط می خواهم بگویم این راهبرد در آب اثر می گذارد، در امنیت و آینده خردسالان هشت ساله اثر می گذارد، با این راهبرد شما مجبور هستید آب بفروشید یا خاک کشور را گرفتار فرسایش کنید، برای اینکه نمی توانید با دنیار ارتباط داشته باشید و به فناوری روز دسترسی داشته باشید، در این وضعیت چه شینا انصاری مسئول محیط زیست ایران باشد یا هر فرد دیگری فرقی نمی کند، برای اینکه محیط زیست اولویت نیست.
یک نکته خوب هم بگویم، به طور معمول سیاستمداران خیلی در رابطه با محیط زیست صحبت نمی کنند، ولی این که رئیس دولت مملکت در رابطه با مسئله آب حرف می زند این خبر خوبی هست و گمان می کنم آگاهی عمومی در ایران افزوده شده، امیدوارم این نیروها جمع شوند و یک سیاستی برای ایران فراهم نمایند که ما مطمئن باشیم نسل های آینده ایران در امنیت غذایی و محیط زیستی قرار دارند.
به طور خلاصه وقتی در ارتباط با حمکرانی آب در ایران از عبارت سوءمدیریت استفاده می شود به نظرم بار معنایی چیزی که دارد اتفاق می افتد را پایین می آورد، سوءمدیریت یعنی خطاهای اداری اتفاق افتاده در سیستمی که دارد خوب کار می کند؛ شما تصور کنید در این کشور آقای خاتمی، احمدی نژاد، روحانی، مرحوم رئیسی و پزشکیان رئیس دولت بودند، هرکدام شان هم تفکر متفاوتی دارند و از گروه های متفاوتی هستند، حتی مدیران حوزه آب در ایران افراد متفاوتی هستند، آیا وضعیت فعلی آب در ایران برای این است که تک تک این افراد سوء مدیریت دارند؟ من تخصص سیاست خارجی ندارم، یک دفعه آقای ظریف گفته بود مردم ایران انتخاب کردند، من نمی دانم آیا مردم ایران انتخاب کردند یا نه، به این جهت من اینجا فقط اثرات یک سیاست را می گویم، سیاست خارجی ایران پرهزینه است، به این معنا که تمام امکانات کشور باید بسیج شود تا در خدمت این سیاست خارجه پرهزینه باشد، وقتی سیاست خارجی پر هزینه می شود شما نمی توانید شغل با کیفیت تولید کنید، در این سیاست میزان تولید شما به ازای مصرف آب پایین است، شغل ایجاد نمی شود و کشاورز مجبور است برای کشاورزی چاه عمیق حفر کند تا گوجه و خیار بکارد، کشاورز راه دیگری ندارد، مسئله بحران محیط زیست ایران مسئله ی شکست کشاورزها نیست، بلکه مسئله شکست یک سیستم یا راهبرد است که نه توانست به کشاورز تکنولوژی پیشرفته بدهد که به شکل پایدار کشوارزی کند و نه توانست شغل جدید به این کشاورزها بدهد که دیگر کشاورزی نکنند. کشورهایی مانند امارات یا قطر تحت هیچ حالتی قبول نمی کنند با آب گوجه و خیار تولید کنند، این ها تلاش می کنند به ازای هر لیتر آب بیشترین محصول را تولید کنند حالا هر چیزی که بیشترین محصول را بدهد.
منبع: goodcard.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب