نقالی جریانی فرهنگی که از سالهای دور در جامعه ایران رواج داشت
به گزارش کارت خوب، خراسان رضوی «نقالی» جریانی فرهنگی است که از زمان های دور در جامعه ایران رواج داشته و یکی از قدیمی ترین روش های روایت داستان و اجرای نمایش در کشورمان به حساب می آید. داستان هایی که از گذشته تا امروز به شکل مکتوب به ما رسیده پیش از این از زبان نقالان بازگو شده اند.
نقال ها هم بعنوان سرگرم کننده و هم بعنوان حاملان ادبیات و فرهنگ پارسی فعالیت می نمایند و باید با اصطلاحات فرهنگی محلی، زبان ها و گویش ها و موسیقی سنتی آشنا گردند. نقالی مستلزم استعداد قابل توجه، حافظه ای ماندگار و توانایی بداهه نوازی با مهارت هایی برای جذب مخاطب است. نقال ها از لباس های ساده استفاده می نمایند، اما امکان دارد در هنگام اجرا از کلاه خود یا پوشش های زرهی استفاده نمایند تا به بازسازی صحنه های نبرد کمک کنند.
نقل ها تا چندی قبل مهم ترین حافظ قصه های عامیانه، حماسه های قومی و موسیقی محلی ایران به شمار می رفتند. نقالی در گذشته در قهوه خانه ها، چادرهای عشایر، خانه ها و اماکن تاریخی مانند کاروانسراهای باستانی اجرا می شد. با این وجود، کاهش محبوبیت قهوه خانه ها، همراه با اشکال جدید سرگرمی، منجربه کاهش علاقه به نقالی شده است. کهولت مجریان مرشدان و کاهش محبوبیت در بین نسل های جوان سبب افت شدید تعداد نقال های ماهر شده و بقای این هنر نمایشی را تهدید می کند.
هنر نقالی و نقالی خوانی تا نیم قرن قبل از رونق و جذابیت خاصی برخوردار بوده است. نقالی شاهنامه فردوسی یکی از پرطرفدارترین و جذاب ترین نقل ها از گذشته تا به امروز به حساب می آید. داستان هایی که از گذشته تا امروز به شکل مکتوب به ما رسیده پیش از این از زبان نقالان بازگو شده اند. نقالی را جریانی فرهنگی می دانند که از زمان های دور در جامعه ایران رواج داشته و یکی از قدیمی ترین روش های روایت داستان و اجرای نمایش در کشورمان به حساب می آید.
در این هنر پرارزش ایران زمین راوی همان نقال است که با مهارت و تبحر خود به نقل آهنگین داستان های حماسی نظیر روایت های شاهنامه، اسکندرنامه یا وقایع مذهبی با بیان گرم و رسایش می پردازد. قدمت این هنر به دوران قبل از اسلام باز می گردد اما اوج آن در دوران صفویه بوده است.
در ایران باستان نقالی که همراه با موسیقی باشد را خنیاگری یا رامشگری می نامیدند. این هنر در ماه های مبارک رمضان و محرم بیشتر اجرا می شود که در آن واقعه عاشورا و شهادت امامان را نقل می کنند. تاریخ دقیق ظهور هنر نقالی به درستی مشخص نیست؛ در بعضی از نوشته های تاریخی برخی از نویسندگان از آن یاد کرده اند و در شاهنامه هم به آن اشاره شده است.
عده ای ورود هنر نقالی را بعد از اسلام می دانند. پس از ورود قوم آریایی به فلات ایران این هنر بیشتر از گذشته رونق گرفت؛ داستان هایی مانند میترا، آناهیتا و سیاوش نشان دهنده عمر این هنر است. نقالی با گذر زمان دستخوش تغییر و تحول شد و علاوه بر نقل داستان هایی از شاهنامه، حکایت های اخلاقی مولانا و داستان هایی از خسرو و شیرین هم به آن افزوده شد.
شیوه نقالی که امروزه عرضه می شود به دوران فردوسی باز می گردد. عده ای فردوسی و همسرش را در زمره نخستین نقالان می دانند که داستان های آنرا برای دیگران نقل می کردند. مردم در چایخانه ها و قهوه خانه ها جمع می شدند تا داستان های جذاب را بشنوند. به جز شاهنامه آثار ادبی دیگر شاعران مانند رومی، نظامی، جامی، سعدی و سایرین، با کمک تلاشهای بی وقفه نقال ها ابدی شدند. دراین میان به شاهنامه توجه بیشتری شد و جایگاه بسیار قابل ملاحظه ای را به دست آورد.
از آنجایی که شاهنامه خوانی احتیاج به تبحر داشت معمولا شاهنامه خوانان شاعر یا ادیب بودند. نقال شاهنامه داستان های شعرگونه را به صورت نثر روایت می کرد؛ در بعضی قسمت ها هم همان شعر را می خواند و در ادامه باردیگر به نثر باز می گشت. از محبوب ترین نقل های نقالان، داستان های شاهنامه بخصوص قصه رستم و سهراب بود. این داستان تا حدی میان اهالی قهوه خانه ها محبوبیت و شهرت داشت که نقالی را مترادف با داستان سهراب کُشی هم می دانند.
ثبت جهانی نقالی با همکاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، خانه تئاتر و مرکز هنرهای نمایشی و بنیاد فردوسی انجام گرفته است. این هنر در ششمین اجلاس میراث معنوی ناملموس یونسکو در تاریخ ۲۷ نوامبر ۲۰۱۱ به ثبت جهانی رسید.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب