خنیاگران جهانی قصه های شمال خراسان
کارت خوب: کارت خوب: خراسان شمالی خراسان شمالی گنجینه ای از فرهنگ هاست و باتوجه به حضور فرهنگ های مختلف در این خطه، موسیقی آن نیز تنوعی خاص دارد.
امروز سالروز ثبت موسیقی بخشی های شمال خراسان است. موسیقی ای که میراث معنوی مردمان این خطه است و اقوام مختلف خراسان شمالی، موسیقی و مقام های مختلف آنرا سینه به سینه حفظ نموده اند. بخشی ها روایتگر این فرهنگ دیرینه اند و با تلاشهای انجام شده موسیقی بخشی های شمال خراسان به ثبت جهانی هم رسید. بخشی ها از برجسته ترین و معروفترین دوتار نوازان در شمال این استان هستند که همراه با موسیقی محلی به نقل داستان های حماسی و عرفانی می پردازند.
موسیقی بخشی ها در مناطق شمالی خراسان شامل شهر های بجنورد، شیروان، اسفراین، قوچان و درگز و با تغییرات اندکی در مناطق ترکمن نشین مانند جرگلان هم نواخته می شود. این موسیقی، با عنایت به حضور اقوام کرد و ترک در منطقه شمال خراسان با موسیقی شرق و جنوب خراسان فرق دارد و خاصیت بارز کردی و ترکی در آن مشهود است.
بخشی ها اغلب به زبان ترکی، کردی و ترکمنی و سایر گویش های فارسی رایج در خراسان در منطقه موسیقی اجرا می کنند. این اجرا منحصر به مراسم خاصی نیست و بخشی ها در بیشتر موقعیت های اجتماعی بخصوص در مراسم بزم و شادی و در روزهای گذشته حتی در مراسم عزاداری هم به اجرای موسیقی می پرداختند. بنابراین است که موسیقی در زندگی مردم این خطه جایگاهی خاص یافته و با تار و پود زندگی شان درهم آمیخته است.
بخشی ها از مهم ترین نوازندگان خطه شمال خراسان هستند، داستان سرایی و روایت گری همراه با نواختن آهنگ دلپذیر دوتار، آوازخوانی و دکلمه گویی از هنرهای آن هاست. بر مبنای فلکلور و باورهای فرهنگ عامه مردم شمال خراسان هر دوتار نوازی بخشی نیست و در واقع بخشی به معنای کسی است که خدا به او موهبت و بخشش کرده و خاصیت های اخلاقی و کمالات معنوی او را به فردی ممتاز بدل ساخته است.
نوازندگان شمال خراسان به دو گروه اصلی عاشق و بخشی ها تقسیم می شوند، عاشق ها اغلب کرمانج هستند و سرنا، قشمه، دهل، دایره، کمانچه و نی می نوازند و کار اصلی آنها فقط اجرای موسیقی و رقص محلی است.
بخشی ها ازاقوام کرد و ترک هستند، اما تعداد، کیفیت و اصالت کارشا بخشی های ترک بیشتر است، این بخشی ها دوتار می نوازند، آواز می خوانند و به نقل افسانه های ترکی و کردی در موضوعات مختلف حماسی، تاریخی، مذهبی و عاشقانه می پردازند.
بخشی های شمال خراسان از بسیاری جهات شبیه بخشی های ترکمن هستند و به عبارت دیگر به دلیلهای مختلف میتوان گفت بخشی های شمال خراسان تحت تأثیر بخشی های ترکمن بوده اند.
وجود داستان ها و روایات مشترک در میان آنها و نیز شباهت ساز و دوتارشان و همسانی بعضی از شیوه های نواختن دوتار همچون دلیلهای این امر است. شیوه نواختن دوتار بخشی ها بیشتر شبیه دوتارنوازی ترکمنی است تا شبیه دوتار شرق خراسان.
داستان سرایی و نقالی یکی از مهم ترین اشکال اجرای موسیقی شمال خراسان است که این داستان ها شامل ملودی ها و ترانه هایی با موضوعات و مضامین حماسی، تاریخی، مذهبی و عاشقانه است.
آلات موسیقی سنتی در خراسان شمالی انواع متفاوتی دارد:
قوشمه: در فرهنگ کرمانج، سازهای مختلفی توسط نوازندگان محلی نواخته می شود که همچون معروف ترین آنها میتوان از ساز دُزاله یا قوشمه نام برد. این ساز از دو قطعه استخوان بال پرنده ای به نام قره قوش (مرغ سیاه) تهیه می شود و روی هریک از این دو قطعه استخوان، هفت سوراخ تعبیه می شود و با گذاشتن سر پیق یا نی کوچکی روی آن و ظرافت های خاص و برش های زیبا و مخصوص، اصلی ترین ساز منطقه را می سازند. قوشمه که با دو ساز محلی دهل یا دایره همراه می باشد، بی گمان منحصرترین ساز در کل جهان است.
ساز کمانچه: کمانچه که امروزه در بیشتر مناطق کشور از آن استفاده می شود، از دیگر سازهای انحصاری اقوام کرمانج است که با دهل یا ضرب همراه می باشد. دهل شامل جامی دورانی است که پوستی روی آن کشیده شده است. کمانچه سازی است که در سوگواری نیز نواخته می شود.
ساز بلور یا فلوت چوپانی: این ساز غالبا توسط بیابانگردان در پی گله برای رهانیدن حیوانات چهارپا از سرکشی و دعوت آنها به آرامش مورد استفاده قرار می گیرد.
سرنا: این ساز بین کردهای کردستان، مناطق جنوبی خراسان و شمال خراسان مشترک است، اما آن گاه که سرنانواز خراسان شمالی در بین یلان و پهلوانان چوخه پوش کرمانج سرنا می نوازد و نوازنده ی دهل با شدت و قدرت به دهل می کوبد، هیچ سرنانوازی در کل کشور نمی تواند ادعایی داشته باشد.
ساز دوتار: دوتار شاید پیچیده ترین و محبوب ترین ساز منطقه است که از دو رشته سیم و کاسه ای از جنس چوب درخت توت، صفحه ای روی کاسه ی آن از جنس درخت توت و دسته ای از جنس درخت زردآلو تشکیل می شود. نوازندگان دوتار معمولاً ضمن نواختن تار از افتخارات و اسطوره های مبارزان در راه ظلم و تعدی می خوانند.
آهنگ های معروف در موسیقی محلی کرمانج:
آهنگ های معروف در موسیقی محلی کرمانج رزم، حماسه و بزم، غم و اندوه است.
رزم و حماسه: همچون آهنگ های حماسی میتوان به آهنگ هایی مانند «سردار عیوض خان»، «ججوخان»، «دُردی خان» و آهنگ های معروف «ایشان بانوگل شروانی» و «گل شروانی» و «آهنگ جعفرقلی» اشاره نمود.
بزم: این نوع آهنگ ها همراه با تمام حرکات زیبایی حماسی موزون یک قرسه، دو قرسه، لاری لاری، بشکن بشکن، چپ و راسته و شش قرسه شرنگی و سماع عاشقانه پررمز و راز اقوام کرمانج است.
غم و اندوه: آن گاه که ما در دل شکسته ی فرزند جوان از دست داده ای در کنار سنگ مزار عزیزش می نشیند و خاک مزار را بر سر و سینه می پاشاند، «لو» و «هرایی» می خواند. اینجاست که موسیقی در فرهنگ کرمانج رنگ غم به خود می گیرد.
از دیگر نمونه این آهنگ ها که همراه با غم و اندوه است، میتوان به آهنگ های «زارنجی»، «سکینه» و «الله مزار» اشاره نمود.
منبع: goodcard.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب