نویسنده مستوران:
پای علاقه در بین نبود چراغ ادبیات داستانی خاموش می شد
به گزارش کارت خوب پژوهشگر ادبیات داستانی و نویسنده رمان «مستوران» با گلایه از وضعیت درآمدی نویسندگان اظهار داشت: اگر پای علاقه در بین نبود شاید خلق آثار برجسته داستانی نیز در چنین احوالاتی دور از انتظار بود، که البته همت والای داستان نویسان هنوز اجازه نداده چراغ ادبیات داستانی خاموش شود.
فصل نخست سریال مستوران، تازه ترین محصول سازمان اوج، از دوشنبه ۱۶ خرداد روانه آنتن شبکه یک سیما شد. به همین بهانه گفت وگویی داشتیم با محمد حنیف، خالق داستان مستوران که ماحصل مکتوب این ماجراجویی تلویزیونی است.
نویسنده رمان هایی چون با اعمال شاقه و این مرد از همان موقع بوی مرگ می داد، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا لب به اعتراض گشود و با اشاره به اینکه داستان نویسان همچون شریف ترین و عاشق ترین افراد جامعه هستند، اظهار داشت: کافیست میزان درآمد متوسط کل ایشان را با افرادی شاغل در حِرَفِ دیگر مقایسه کنید. امروز حتی دستمزد یک تعمیرکار از دستمزد اغلب اساتید دانشگاه ها هم بیشتر شده است؛ چه رسد به نویسنده ای که حداقل یک سال و گاه چندین سال از عمر خویش را صرف نوشتن داستانی می کند. این واقعاً دردناک است. بنا بر این اگر پای علاقه در بین نبود، اوضاع تیراژ ادبیات داستانی ایران از این هم که هست، بدتر می شد و اصولا شاید خلق آثار برجسته داستانی نیز در چنین احوالاتی دور از انتظار بود، که البته همت والای داستان نویسان هنوز اجازه نداده چراغ ادبیات داستانی خاموش شود.
وی اضافه کرد: بزرگترین ضعف داستان نویسی در ایران را باید در سیاستگذاران فرهنگی، مهندسان وضعیت رفاهی جامعه و اوضاع معیشتی مردم و خصوصاً طبقة متوسط کتاب خوان جستجو کرد. رمان نویسی گونه ای ادبی است که ظهور و فراز و نشیبش با وضعیت شهرنشینی و طبقة متوسط جامعه بستگی تام دارد. به نظر من اگر امروز تیراژ کتابهای داستانی خصوصاً آثار نخبه پسند و باارزش افول کرده، چون از قدرت طبقه متوسط کاسته شده است. چون مخارج سنگین و نزول بیش از پیش ارزش پول ملی، روز به روز سفره کسانی را که باید خریدار آثار داستانی باشند، کوچکتر و کوچکتر کرده است.
حنیف با اشاره به تجربیات شخصی خود در این زمینه افزود: خود من بارها چنین شرایطی را تجربه کرده ام؛ در خلال سال های هفتاد تا هفتاد و دو که از صدا و سیما استعفا داده بودم تا به خیال خام خود به آموزش و پرورش برگردم، و همین سبب شد تا قریب دو سال را با درآمد اندک پژوهشگری آن موقع سر کنم، یک دفعه برای بردن فرزند بیمارم به درمانگاه دولتی، معطل بیست تومان پول بودم. در چنان شرایطی بدترین فحش به من این بود که بیا کتاب بخر. همین که موقع فروش کتاب های کتابخانه ام چند کتاب را برای خودم برداشتم، هنر کرده بودم.
زوال طبقه متوسط همانا، زوال فرهنگی جامعه همان
وی اشاره کرد: امروز وضعیت برای خیلی از مردم طبقه متوسط بدتر است. به قول دکتر فردین علی خواه، استاد جامعه شناسی دانشگاه گیلان، بحران شدید اقتصادی موجب ظهور پدیده ای به نام «نوبینوایی» شده است. هر سال تعداد بیشتری از افراد طبقه متوسط به شهرهای کوچکتر و حاشیه های شهرهای بزرگ رانده می شوند. تحصیل کردگانی که به دلائل مختلف سرمایه اقتصادی خودرا از دست داده اند، سرمایه کم خریدار خویش را بر دوش گرفته و به جایی رفته اند که قدر مطاع ایشان را نمی شناسد. پس زوال طبقه متوسط که به تعبیر جامعه شناسان موتور محرکه اصلی تحرک اجتماعی شمرده می شود، به زوال فرهنگی و بطور طبیعی به زوال اخلاقی می انجامد.
رمان نویسی گونه ای ادبی است که ظهور و فراز و نشیبش با وضعیت شهرنشینی و طبقة متوسط جامعه بستگی تام دارد
حنیف در ادامه اظهار داشت: به همین خاطر است که قسمتی از ذهن پاره ای بزرگان هنگام تلمذ دانشجویان و مریدان، درگیر بازار بورس و بیتکوین و قیمت ملک شده است. آلبرت شوایتزر پزشک انسان دوست افسانه شده و در این میان صحبت از خریدن و خواندن رمان ـ که فراغت می خواهد و آرامش خیال ـ مضحک بنظر می رسد.
محمد حنیف، پژوهشگر ادبیات داستانیاین نویسنده و پژوهشگر اشاره کرد: البته که تمامی طبقه متوسط اینطور نیست، برخی هنوز با سخت کوشی به آخرین بقایای زندگی پیشین چسبیده اند، بعضی خود به جرگه دلالان پیوسته و فرهنگ را سه طلاقه کرده اند، بعضی به افیون و مسکرات پناه برده اند، عده ای فقر را فخر خود دانسته و تصمیم گرفته اند که پنجه در پنجة سرنوشت نیندازند؛ ذائقه فرهنگی عده ای دیگر تغییر کرده و ابزارهای دیجیتال نوین، شیوه بهره برداری فرهنگی ایشان را تغییر داده است. و البته دلائل دیگری نیز می توان برای صدور حکم برائت نویسندگان در پیش آمدن این اوضاع برشمرد. اما در هر حال نتیجه طبیعی چنین شرایطی این شده که مخاطبانِ کتاب و تئاتر و سینما، در مقایسه با گذشته بسیار کمتر شده است. و این لزوما بدان معنا نیست که ادبیات داستانی از نظر اعتبار نیز گرفتار نقصان جدی شده باشد.
فیلمنامه فصل اول مستوران را من ننوشتم
حنیف در بخش دیگری از اظهاراتش، درباره ایده خلق سریال و داستان مستوران اظهار داشت: من قبل تر آثاری از ادبیات عامه و کهن همچون هزار و یک شب، هزار و یک روز، اسکندرنامه، حسین کرد شبستری، فلک نازنامه و تعدادی از آثار نظامی و دیگر بزرگان ادب فارسی را خوانده بودم؛ در بعضی کتابها نیز به قابلیت های نمایشی حکایات و افسانه ها و آثار روایی میراث ادبی و عامه اشاراتی داشته ام. بدین سبب یکباره به سراغ چنین موضوعی نرفته ام.
وی اضافه کرد: قبل از این که ایده نوشتن داستان مستوران به ذهنم برسد، یکی دو سال پیش از شروع کرونا، آقای عطا پناهی طی تماس تلفنی خواهان برگزاری جلسه ای دو نفره شد. وقتی موضوع جلسه را پرسیدم و فهمیدم ایشان تهیه کننده و کارگردان هستند، خواستم مثل تماسهای مشابه قبلی، خیال وی را راحت کنم و با صداقت عرض کردم که گرچه پیش تر در جوانی به ضرورتی یک دفعه راهم را بدان سوی کج کرده ام، اما من نه سواد نوشتن فیلمنامه را دارم و نه علاقه آنرا.
وی افزود: اما آقای پناهی اهل عقب نشینی نبود، ایشان فرمودند که از من فیلمنامه نمی خواهند، از طرفی تعدادی از آثار مرا همچون کلاه جادویی و مجسمه مسی، این مرد از همان موقع بوی مرگ می داد و بومی سازی رئالیسم جادویی در ایران را خوانده و یادداشتهایی کوتاه هم در باره برخی از آنها منتشر نموده بود. با اهمیت تر از همه انرژی ایشان از همان خط تلفن نیز مرا خلع سلاح کرد تا در جلسه ای که فرموده بودند، شرکت کنم.
بسیاری از حوادث، قهرمان ها و ضدقهرمان های سریال و کتاب مستوران در ادبیات عامه و کهن ما آمده است
این پژوهشگر و منتقد ادبی اظهار داشت: آقای پناهی در آن جلسه عنوان کردند که می خواهند سریالی تلویزیونی با مضمون قصه های عامه و با بهره گیری از آثار کهن فارسی بسازند. انتظارشان از من این بود که از میان قصه های قابل اقتباس این حوزه قصه ای به هم پیوسته فراهم کنم. هرچند قبل از پذیرفتن خواسته عرض کردم که آشنایی من با ادبیات عامه، در مقایسه با بزرگان این حوزه بسیار اندک است، اما وی با تاکید بر رمان هایی که از من خوانده بودند، خواستند من این کار را انجام بدهم.
حنیف در ادامه با تاکید بر اینکه نقشش در شکل گیری فیلمنامه فصل اول سریال مستوران تنها به انجام پژوهش و فراهم آوردن طرح اولیه محدود بود، اظهار داشت: پس از برگزاری چند جلسه با آقای پناهی و بعد از آن که کار تا حدودی شکل اولیه اش را پیدا کرد، دیگر همکاران ایشان (خانم ها یارمحمدی و بلبلی و آقای کاظمی) نیز به جلسات ما اضافه شدند. بدون تعارف در خلال آن جلسات، هم از دانش و هم از شور جوانی آن دوستان بهره ها بردم. هر یک با پیشنهادات و اشکالاتشان گره ای بر کار افزودند و یا ایرادی از آنرا کم کردند. پس از تأیید اولیه نیز آقای دریا لعل و دو کارگردان محترم کار با نظراتشان فصل اول را جلا بخشیدند. سپس آقای پناهی خواستند برمبنای ماجراهای فصل اول،، قصه های فصلهای دوم و سوم نیز نوشته شود که باتوجه به مشغلة اعضای پیشین جلسه در بازنویسی فیلمنامه های فصل اول، من و ایشان و خانم بلبلی این کار را انجام دادیم. تازه پس از آن بود که آقای پناهی پیشنهاد نوشتن رمان مستوران را ارائه دادند. قلم اولیه را آقای محمدرضا گودرزی مطالعه فرمودند و نظرات بهادار ایشان نیز تا حدودی اعمال شد و بدین صورت، در اواخر سال ۱۴۰۰ رمان مستوران از طرف نشر دوچرخه منتشر گردید.
«مستوران» ریزه خوار آثار ادب کهن و ادبیات عامه است
این نویسنده برجسته با تاکید باردیگر بر اینکه سریال مستوران اقتباسی آزاد از کتاب وی نیست، در این زمینه اظهار داشت: شاید این گفته تهیه کننده محترم، بیشتر در باره فصلهای دوم و سوم سریال بوده باشد. اما در کل، سریال مستوران و حتی داستان مستوران ریزه خوار آثار ادب کهن و ادبیات عامه هستند. اگر به انتهای کتاب مراجعه بفرمایید، به بالای چهل منبع اشاره شده است.
حنیف درباره منابعی که برای نگارش این رمان مورد استفاده قرار داده است، اشاره کرد: خیلی از حوادث و قهرمان ها و ضدقهرمان های سریال مستوران و کتاب مستوران در ادبیات عامه و کهن ما آمده است. اما به باور من، استفاده ساده از این آثار، گرچه خوب است، اما کافی نیست. مهمتر بازآفرینی آنهاست. تلفیق و در کنار هم قرار دادن ماجراها و قهرمان ها و ضدقهرمان های صدها قصه با قوه خیال، به شکلی ساختارمند و هدفمند کاری است که در این داستان و سریال شده است.
این نویسنده توانا در آخر با اشاره به اینکه مستوران را نه می توان رمان دانست و نه افسانه اظهار داشت: چالش بزرگ من در نوشتن این اثر، انتخاب زبان روایت بود. به همین خاطر زبان روایت در راوی اول شخص به ادبیات کهن تنه می زند و در راوی سوم شخص به سمت داستانهای امروزی میل می کند. با این وجود، مضمون و درونمایه، خواننده را به قصه های شفاهی می برد.
منبع: goodcard.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب