گزارش مركز پژوهش های مجلس؛
هشداردرباره تبعات سنگین بازگشت به برجام
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی درباره تبعات سنگین بازگشت بد به برجام هشدار داد و اعلام نمود: رفع کاغذی تحریم ها منافع اقتصادی ایران را ضمانت نمی کند.
به گزارش کارت خوب به نقل از مهر، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی با عنوان «دام مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در قالب برجام» با تاکید بر اینکه آمریکا حاضر به رفع همه تحریم ها نیست، اعلام نمود: رفع تحریم ها در قالب بیانیه سیاسی و حتی تغییرات حقوقی در دستورالعمل های وزارت خزانه داری آمریکا نه فقط منافع اقتصادی ایران را تضمین نخواهد کرد، بلکه ایران را در چرخه تکراری «محدودسازی برنامه هسته ای در ازای تقریباً هیچ» گرفتار خواهدنمود که قبل از این در سالهای ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ تجربه شد. در گزارش بازوی کارشناسی مجلس با اشاره به اینکه بررسی دقیق بیانیه پایانی نشست مجازی کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونین و مدیران وزرای امور خارجه کشورهای عضو برجام در ۱۳ فروردین ماه ۱۴۰۰ و انطباق آن با مواضع ایران و آمریکا نشان از ابهام جدی درباره فرآیند شروع شده دارد، آمده است: «با توجه به استمرار این جلسه در سطح کارگروه های کارشناسی در ایام پیش رو، ارزیابی این روند بر طبق «سیاست قطعی جمهوری اسلامی ایران در موضوع برجام» و «قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی برای لغو تحریم ها» بعنوان دو معیار اصلی برای سنجش هرگونه طرح و پیشنهادی درباره احیای برجام ضروری است». در گزارش این مرکز پژوهشی با اشاره به اظهارات معاون سیاسی وزیر امور خارجه بعد از اختتام این جلسه درباره عدم گفت وگوی مستقیم و غیرمستقیم با آمریکایی ها و همین طور عدم وجود طرح گام به گام آمده است: «آنچه در بیانیه پایانی نشست ذکر شده است رویکرد متفاوتی داشته و حاکی از وجود یک طرح «مدالیته» برای احیای برجام و برگزاری نشست حضوری میان اعضای برجام برای توافق درباره گام های متقابل دو طرف است که آمریکا نیز بصورت جداگانه در حاشیه این جلسه حضور خواهد داشت و بوسیله یک «هماهنگ کننده» (مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا یا نماینده او) با دیگر اعضای برجام در تعامل خواهد بود». مطابق بررسی های مرکز پژوهش های مجلس، مفاد بیانیه پایانی نشست کمیسیون برجام و موضع گیری مقامات دو طرف از پنج جهت برخلاف سیاست قطعی جمهوری اسلامی ایران و قانون اقدام راهبردی مجلس است که عبارتند از: آمریکا به دنبال حفظ ساختار تحریم ها با وجود احیای برجام است۱- باوجود آنکه وزیر امور خارجه ایران تاکید دارد که «واشنگتن باید تمام تحریم هایی را که از زمان روی کار آمدن ترامپ اعمال، باز اعمال یا ذیل برچسب تازه قرار گرفته اند را لغو کند»، آمریکا حاضر به رفع همه تحریم ها نیست. رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران بعد از نشست کمیسیون مشترک برجام در مصاحبه ای اعلام نمود: «ایالات متحده آمریکا در صورت بازگشت ایران به برجام، } فقط {تحریم های مغایر با توافق هسته ای را رفع خواهد کرد». در این صورت، اقداماتی که آمریکا برای رفع تنها قسمتی از تحریم ها (تحریم های در رابطه با برنامه هسته ای) در نظر دارد نه فقط منافع اقتصادی ایران را تامین نخواهد کرد، بلکه این کشور با حفظ ساختار تحریم ها به دنبال ایجاد اهرم فشاری مقابل ایران در موضوعات موشکی و منطقه ای خواهد بود. به عبارت دیگر، آمریکا به دنبال ایجاد شرایطی است که حتی در صورت احیای برجام ساختار تحریم های این کشور مقابل ایران حفظ شود.رفع کاغذی تحریم ها، سبب تضمین منافع اقتصادی ایران نمی شود۲- لفظ «مدالیته» در بیانیه پایانی نشست مجازی کمیسیون برجام یا تعبیر «طراحی اقدامات متقابل» که در توئیت وزیر امور خارجه ایران یاد شده قرار گرفته است یا عبارت «مجموعه ای از گام های متقابل اولیه» که از طرف وزارت امور خارجه آمریکا مطرح شده همان الگوی بازگشت گام به گام است با این تفاوت که احتمالاً دو طرف در قالب بیانیه های جداگانه مجموعه اقدامات و گام های خودرا بصورت یکجا لیست کرده و اجرای موازی و همزمان آنرا شروع خواهند کرد. این طرح در عمل پروسه راستی آزمایی تحریم ها توسط ایران را به یک اقدام صوری تبدیل می کند. طبق سیاست «حرف قطعی»، ایران در صورتی به تعهدات خود ذیل برجام عمل خواهدنمود که رفع تحریم های آمریکا در عمل مورد راستی آزمایی قرار گرفته باشد. دولت دوازدهم تا حالا معیار کمی و قابل سنجشی برای لغو تحریم ها ارائه نکرده است. رفع تحریم ها در قالب بیانیه سیاسی و حتی تغییرات حقوقی در دستورالعمل های وزارت خزانه داری آمریکا نه فقط منافع اقتصادی ایران را تضمین نخواهد کرد، بلکه ایران را در چرخه تکراری «محدودسازی برنامه هسته ای در ازای تقریباً هیچ» گرفتار خواهدنمود که قبل از این در سالهای ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ تجربه شد.ملاک اصلی برای احیای برجام منافع بلندمدت ایران است و نه انتخابات۳- وزیر امور خارجه در توئیت خود درباره دور بعدی نشست کمیسیون مشترک برجام اعلام نمود که هدف از این جلسه «تسریع در نهایی سازی اقدامات دو طرف» برای رفع تحریم ها و توقف گام های کاهش تعهد هسته ای است. بااینکه در رفع تحریم ها نباید تأخیر کرد، ولی تعجیل و تسریع در روند اقدامات طرف مقابل برای رفع تحریم ها نیز منطبق با اصول سیاست ایران در موضوع وادار کردن آمریکا در بازگشت به برجام نیست. تاکید وزیر امور خارجه ایران در مصاحبه با نشریه پولیتیکو بر تسریع در پروسه احیای برجام به خاطر انتخابات ریاست جمهوری ایران در خردادماه ۱۴۰۰ یا اختتام مهلت توافق موقت ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی سبب عدم دقت لازم در جزئیات اقدامات آمریکا برای رفع تحریم ها و راستی آزمایی آن خواهد بود. به لحاظ زمانی، هیچ ضرورتی ندارد که تمام اقدامات دو طرف یا بخش قابل توجهی از آن در یک بازه دوماهه تا قبل از موعد انتخابات ریاست جمهوری ایران صورت گیرد. ملاک اصلی برای احیای برجام باید منافع بلندمدت جمهوری اسلامی ایران باشد و مقولات کوتاه مدت ازجمله انتخابات نباید موجب تأخیر یا تعجیل در این پروسه گردد.آمریکا مذاکره را ابزاری برای کاهش انتظارات ایران در مسئله رفع تحریم ها می داند۴- موافقت نماینده ایران در کمیسیون مشترک برجام با حضور آمریکا در نشست کارشناسی وین و مشارکت در تدوین اقدامات متقابل در هفته جاری چندان سازگار با سیاست رسمی جمهوری اسلامی ایران نیست. نه فقط مذاکره مستقیم میان ایران و آمریکا ضروری نیست، بلکه روند تدریجی رسمیت بخشی به حضور آمریکا در بین کشورهای عضو برجام برخلاف منافع ملی ایران است. آمریکا هنگامی می تواند در نشست های کمیسیون مشترک برجام شرکت نماید که به تعهدات خود عمل کرده و تمام تحریم ها را رفع کرده باشد. بااینکه معاون وزیر خارجه ایران تاکید دارد که در هیچ سطحی با آمریکا مذاکره مستقیمی صورت نخواهد گرفت، ولی باید به این مساله توجه داشت که از دیدگاه کشورهای اروپایی و آمریکا پذیرش حضور واشنگتن در نشست وین اقدامی در جهت قرار دادن ایران در موقعیت مذاکره مستقیم با آمریکاست. نگاه آمریکا به مذاکره به مثابه ابزاری برای چانه زنی در جهت کاهش انتظارات ایران در مسئله رفع تحریم ها و شروع پروسه تحمیل محدودیت های بیشتر هسته ای و فراهسته ای است. در این میان، اصرار کشورهای اروپایی ازجمله فرانسه برای یافتن «جایگزین هایی برای مذاکره مستقیم میان واشنگتن و تهران» بیش از آنکه به نفع ایران باشد، اهداف آمریکا را تامین می کند.مطابق قانون، دولت بدون هماهنگی با مجلس نمی تواند متعهد به اجرای هیچ طرحی شود۵- در هیچیک از طرح های ارائه شده نقشی برای مجلس شورای اسلامی در نظر گرفته نشده است. این در حالیست که طبق مواد (۶) و (۷) قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها، راستی آزمایی اجرای تعهدات طرف های مقابل با نظارت مجلس صورت خواهد گرفت و توقف گام های کاهش تعهد هسته ای از طرف دولت با مجوز مجلس صورت می پذیرد. در این چارچوب، دولت بدون هماهنگی و مشورت با مجلس نمی تواند در کمیسیون مشترک برجام متعهد به اجرای هرگونه طرح یا پیشنهادی شود. علاوه بر این، دولت باید از عدم نقض برجام در صورت احیای آن توسط کنگره آمریکا و اعمال قوانین تحریمی جدید اطمینان حاصل کند».تبعات سنگین بازگشت بد به برجامدر بخش «جمع بندی» گزارش بازوی کارشناسی مجلس با اشاره به اینکه تناقض در بیانیه کشورهای اروپایی و مواضع مقامات آمریکا و ایران نشان میدهد تفاهم و تلقی مشترکی درباره جزئیات «شکست سیاست فشار حداکثری و بازگشت دوجانبه به برجام» نزد طرفین وجود ندارد، آمده است: «مقصود آمریکا از اجرای کامل تعهدات خود» بازگشت مشروط به برجام و رفع قسمتی از تحریم ها» است. در چنین شرایطی، خطر بازگشت بد به برجام بیش از استمرار وضعیت فعلی در کوتاه مدت یا میان مدت است. گذشت زمان، باتوجه به افزایش فروش نفت از یکسو و پیشرفت فنی در برنامه هسته ای از طرف دیگر لزوماً به ضرر ایران نیست. لطمه بازگشت بد به برجام آنست که آمریکا نه فقط هزینه ای به سبب خروج از برجام نمی پردازد، بلکه می تواند در ازای رفع جزئی تحریم ها، برنامه هسته ای ایران را مهار کند. این اتفاق درک راهبردی غلطی برای آمریکا به وجود آورده و جسارت این کشور برای نقض مجدد برجام را بیشتر خواهدنمود. به این جهت باید اطمینان حاصل شود که آمریکا نه فقط تحریم ها را در عمل لغو خواهد کرد، بلکه امکان اعمال مجدد آنرا نخواهد داشت.آمریکا بازگشت به برجام را قسمتی از فرآیند راهبردی مهار تمام قابلیت های بازدارنده ایران می دانددرواقع، چالش اصلی در این مرحله آن نیست که چه کسی گام نخست را بردارد، بلکه مسئله اصلی این است که هر دو طرف چه اقداماتی را برای بازگشت کامل به تعهدات خود انجام خواهند داد. آنچه آمریکا از پاسخ صریح و جزئی به آن خودداری کرده، این است که آیا این کشور اراده لازم برای لغو عملی همه تحریم هایی که پس از اجرای برجام در سال ۲۰۱۶ وضع شده است را دارد یا نه؟ در غیاب چنین تصمیمی از طرف آمریکا طرح مطالبی چون مذاکره مستقیم یا غیرمستقیم، تعجیل یا تأخیر، بازگشت گام به گام یا فوری به برجام مسائل حاشیه ای شمرده می شود. شواهد گویای آنست که آمریکا بازگشت به برجام را قسمتی از یک فرآیند راهبردی می داند که درنهایت باید بوسیله اهرم تحریم ها تمام قابلیت های بازدارنده ایران شامل برنامه هسته ای، منطقه ای و موشکی ایران مهار شود. آمریکا بر این مساله تاکید دارد که باوجود مسائلی مانند انتخابات ایران، حاضر به عدول از سیاست تحریمی خود در قبال ایران نیست. برای آمریکا محتوای مذاکره و مفاد گام هایی که طرفین برای بازگشت به برجام باید بردارند مهم تر از دو مؤلفه «مذاکره مستقیم یا غیرمستقیم» با ایران و «زمان» انجام مذاکره است. به این جهت، باوجود انتظارات اولیه، بایدن با گذشت نزدیک به سه ماه از استقرار در کاخ سفید حتی حاضر به اعطای معافیت های تحریمی بشردوستانه به ایران نشده است».
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب