گزارش كارت خوب به نقل از مهر؛
سایه سنگین تجربه كانال خرید برجام بر روی INSTEX
به گزارش كارت خوب تجربه كانال خرید برجام كه از راه آن تهیه اقلام و كالاهای صنعتی انجام می شد، نشان داده است INSTEX حتی در برآورده كردن نیازهای غذایی و دارویی مردم ایران هم موفق نخواهد بود.
به گزارش كارت خوب به نقل از مهر، یكی از اثرات برداشتن تحریم های مربوط به هسته ای در خلال توافق برجام، كانال خرید برجام بود. بر مبنای متن برجام، راه اندازی این كانال به منظور خرید اقلامی صورت گرفت كه به علت تحریم های هسته ای به ایران صادر نمی شدند. این اقلام در دو دسته اقلام یگانه (منحصرا جهت استفاده در صنعت هسته ای) و اقلام دوگانه (دارای قابلیت استفاده در هسته ای و غیرهسته ای) طبقه بندی می شوند كه اغلب نیازهای صنعتی كشور در دسته دوم قرار دارد و فهرست بسیار بلند و پیچیده ای از انواع كالا یعنی مواد، قطعات، تجهیزات، خدمات، فناوری و... است. جهت راه اندازی این كانال خرید، كارگروهی متشكل از نمایندگان كشورهای ۱+۵ تشكیل شد و این كارگروه وظیفه بررسی درخواست های خرید را دارد. حدودا پس از دو سال فعالیت این كانال، آمار از آن حكایت می كند كه این كانال عملا در تامین نیازهای صنعتی ایران ناموفق بوده است. طبق ششمین گزارش شش ماهه كارگزار اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل به ریاست شورای امنیت سازمان ملل، در كانال خرید برجام از آغاز اجرا (تیر ماه ۹۵) تا آذر ۹۷، مجموعا ۴۲ درخواست خرید ثبت شده است كه از این ۴۲ درخواست، ۲۸ درخواست تایید شده است. آمارهای گزارش های وزارت امور خارجه به مجلس شورای اسلامی هم حدودا اطلاعات گزارش كارگزار اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ را تایید می كند. مضافا اینكه وزارت امور خارجه، در نهمین گزارش خود به مجلس شورای اسلامی تصریح كرده است كه نماینده ایران در كارگروه كانال خرید برجام، از كند بودن روند بررسی و تصویب درخواست ها در كانال خرید ابراز نارضایتی كرده و بازدهی كانال خرید را كم تر از وظیفه ای كه در برجام برای آن پیش بینی شده بود ارزیابی كرده است. ناكارآمدی كانال خرید برجام اما ناكارآمدی این كانال دلایلی دارد. شاید مهم ترین دلیل آن بازگشت تحریم های آمریكا پس از خروج از برجام و ترس از بازگشت تحریم های آمریكا پیش از خروج از برجام باشد كه سبب می شود شركت ها و بانكی هایی كه می خواهند تراكنش های مربوط به تجارت این اقلام را تسهیل كنند، تحت فشار تحریم های آمریكا، برای وارد شدن در این كانال حاضر به پذیرش ریسك نیستند. دلیل مهم دیگر بروكراسی و روند كاری پیچیده، سنگین و زمان بر این كانال است. بعنوان مثال، ۲۰ روز طول می كشد كه درخواست خرید اقلام در این كانال مورد بررسی كارگروه كانال خرید برجام كه همان نمایندگان ۱+۵ هستند، قرار بگیرد و این زمان تا ۵۰ روز هم می توان طول بكشد. افزون بر این، در انتها بررسی درخواست خرید، كارگروه كانال خرید برجام پس از تایید درخواست، سفارش مثبتی را به شورای امنیت سازمان ملل می فرستد و این شورای امنیت سازمان ملل است كه در مورد انجام خرید تصمیم گیری می كند. از سوی دیگر این كانال از نظر كنترل صادرات و مكانیزم های نظارت تجاری دارای سه لایه كنترل است. نخستین لایه كنترل و نظارت، وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران است كه مدارك مربوط به درخواست خرید را از واردكننده دریافت كرده و باید طی فرایندی آنرا تایید كند. لایه دوم نظارت و كنترل، اداره كنترل صادرات كشورهای صادركننده اقلام است كه می توانند برای نظارت بر روی جریان كالا و مقصد نهایی كالا، به كشور سفر كرده و شركت مصرف كننده نهایی محصول را بررسی و راستی آزمایی كنند و تابحال این اتفاق چندین مرتبه رخ داده است. لایه سوم، نظارت و كنترل شورای امنیت برای تصمیم گیری انجام خریدها از راه كانال خرید برجام است. این مكانیزم پیچیده و سنگین نظارتی سبب شده خیلی از شركت های ایران و خارجی اصلا وارد این كانال نشوند و عطای آنرا به لقایش ببخشند. سایه ناكارآمدی كانال خرید برجام بر روی INSTEX همین دلایلی كه در مورد كانال خرید ذكر شد و سبب كارآمدی پایین آن شده است، برای INSTEX هم وجود دارد. اولا شركت ها از وارد شدن در این سازوكار واهمه دارند. به گزارش نشریه اقتصادی فایننشال تایمز، پاتریك پویانه، مدیر اجرایی شركت نفتی فرانسوی توتال در تاریخ ۱۳ مهر ماه نسبت به امكان فعالیت دوباره در ایران با وجود طرح جدید SPV اظهار داشت: «ما نمی توانیم ریسك این كار را بپذیریم چون كه امكان دارد از استفاده از سیستم مالی آمریكا محروم شویم». از سوی دیگر یك مقام اجرایی شركت نفتی «انی» ایتالیا هم كه از واردكنندگان فرآورده های نفتی ایران به حساب می آید به فایننشال تایمز اظهار داشت: «همه شركت ها اول به سهامداران شان فكر می كنند، فارغ از این كه اتحادیه اروپا چه كار می كند. هیچ كس ریسك افتادن به دام تحریم های آمریكا را نخواهد پذیرفت». از سوی دیگر، معدود كشورهای اروپایی كه هم اكنون از ایران نفت وارد می كنند، در قالب معافیت های تحریمی آمریكا عمل می كنند و در صورت عدم تمدید این معافیت ها، اندك صادرات نفت ایران به اروپا به صفر خواهد رسید. هر چند كه جزئیات اجرایی INSTEX مشخص نمی باشد، اما به اذعان سه كشور اروپایی، این ابزار مقرر است تحت بالاترین استانداردهای ضدپولشویی و ضدتامین مالی تروریسم كار كند. اجرای بالاترین سطح استانداردهای ضدپولشویی و ضدتامین مالی تروریسم، به معنای ایجاد سنگین ترین نظارت ها بر روی این ابزار است و این برای شركت های ایرانی و شركت های متمایل برای كار با ایران، به معنای بالا بودن ریسك های استفاده از این ابزار، كندی و پیچیدگی بروكراسی و روند استفاده از این ابزار است و این عوامل دافعه ی جدی ایجاد می كنند. دولت ظرفیت دیپلماسی اقتصادی خویش را بازمهندسی كند ازاین رو طبق توضیحات عرضه شده پیش بینی می شود INSTEX با وجود اینكه از بین گستره كالاهای تحریمی و غیرتحریمی، تنها اقلام بشردوستانه را پوشش می دهد و عملا تعهدات اروپا در برجام را بدون اجرا باقی می گذارد، باز هم ناكارآمد باشد. براین اساس اهمیت دارد كه ظرفیت دیپلماسی اقتصادی دولت در این رابطه باید بازمهندسی شود و دولت عمده ظرفیت های خویش را در جاهای دیگر و راهكارهای دیگر مصرف كند. چنانچه توجه و انرژی وزارت خارجه و دیگر دستگاه های دولت عموما به INSTEX معطوف شود (هم چنان كه تابحال به اروپا معطوف شده است) و در آخر كار ناكارآمدی آن مشخص گردد، این مورد می تواند به ناامیدی و دلسردی شركت های تجاری ایران منجر شود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب